Ông Nguyễn Quốc Huy

Ông đánh giá như thế nào về những điểm tích cực trong việc thực thi các FTA thế hệ mới đối với nền kinh tế Việt Nam?

Những năm qua, việc đẩy mạnh mở cửa, hội nhập kinh tế thế giới, tích cực tham gia các FTA đã mang lại nhiều thành tựu quan trọng về phát triển kinh tế cho Việt Nam.

Trong giai đoạn 2012-2023, XNK của Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, góp phần nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng kim ngạch XK của Việt Nam trong 10 năm qua đạt trên 2.000 tỷ USD với các mặt hàng XK chủ lực như: dệt may, điện tử, giày dép, nông sản, thủy sản, dầu khí và các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ...

Ở chiều NK trong giai đoạn này của Việt Nam cũng tăng mạnh, chủ yếu là các mặt hàng nguyên liệu, vật tư, thiết bị và máy móc phục vụ cho sản xuất và đầu tư với tổng kim ngạch NK đạt khoảng 1.900 tỷ USD.

Đặc biệt, năm 2024, dù hoạt động XNK diễn ra trong bối cảnh có nhiều biến động kinh tế chính trị khó lường, nhưng những kết quả trong 10 tháng qua đã phản ánh sự tích cực lớn của nền kinh tế.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, ước tính đến ngày 31/10/2024, tổng kim ngạch XNK hàng hóa đạt 647,87 tỷ USD, tăng 15,8% (tương đương tăng 88,57 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, kim ngạch XK đạt 335,59 tỷ USD, tăng 14,9% và kim ngạch NK đạt 312,28 tỷ USD, tăng 16,8% so với cùng kỳ năm 2023.

Với tình hình XNK như trên, thu NSNN từ hoạt động này tính đến 31/10/2024 của ngành Hải quan đạt 346.283 tỷ đồng, bằng 92,3% dự toán, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2023.

Kết quả trên cho thấy, với việc tham gia tích cực vào các FTA thế hệ mới, Việt Nam đã, đang khẳng định quyết tâm mạnh mẽ nâng cao vị thế, hội nhập sâu rộng với các nền kinh tế trên thế giới, nhất là nâng cao giá trị thương mại nhờ những ưu đãi được hưởng lợi từ các FTA đã ký.

Cùng với việc đẩy mạnh hoạt động XNK, trong thời gian qua, công tác thu thuế XNK đã có nhiều thành tựu đáng ghi nhận, bảo đảm thu đúng, thu đủ góp phần vào số thu NSNN.

Nguồn thu từ thuế NK hàng hóa chiếm tỷ trọng tương đối cao trong cơ cấu nguồn thu cho NSNN, tỷ trọng nguồn thu từ thuế XNK trên tổng thu NSNN dao động trong khoảng từ 13-14%.

Thuận lợi đã thấy rõ, vậy theo ông, đâu là những thách thức đặt ra cho cơ quan Hải quan?

Trong tình hình hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế thị trường, bên cạnh những thuận lợi cơ bản, tôi cho rằng việc giảm hoặc xóa bỏ các dòng thuế từ các đối tác FTA sẽ làm giảm một phần nguồn thu từ XNK, vốn là một nguồn thu quan trọng của NSNN.

Mặc dù việc giảm thuế mang lại lợi ích cho các DN trong nước và người tiêu dùng, nhưng trong ngắn hạn lại gây khó khăn cho NSNN, đặc biệt khi các nguồn thu thay thế chưa được phát triển đầy đủ.

Bên cạnh đó, hiệu quả khai thác các ưu đãi từ FTA chưa như kỳ vọng. XNK hàng hóa của nước ta vẫn phụ thuộc nhiều vào một số thị trường lớn, tỷ trọng kim ngạch XK của DN nước ta còn thấp so với các DN nước ngoài.

Ngoài ra, sự phát triển của thương mại điện tử cùng với việc cắt giảm thuế theo lộ trình cam kết của các FTA dẫn tới việc hàng hóa trong nước chịu sự cạnh tranh gay gắt, mạnh mẽ từ hàng hóa NK. Đồng thời, các ngành hàng sản xuất trong nước cũng chịu tác động trực tiếp từ những biến động trên thị trường thế giới... làm ảnh hưởng đến tỷ trọng thu NSNN từ thuế XNK.

Đặc biệt, các FTA mà Việt Nam tham gia đang đi vào giai đoạn cắt giảm sâu, theo đó nguồn thu từ một số ngành hàng trọng điểm sẽ giảm mạnh. Điều này tác động theo hướng đặt ra nhiều thách thức trong công tác thu NSNN từ hoạt động XNK của cơ quan Hải quan.

Đáng chú ý, thương mại điện tử phát triển, Việt Nam đang phải đối diện với tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả diễn ra hết sức phức tạp cả về quy mô lẫn tính chất, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất trong nước, gây thất thu ngân sách, thiệt hại đối với DN làm ăn chân chính và người tiêu dùng.

Đối mặt với những tác động trên, cơ quan Hải quan đã triển khai những giải pháp gì để tránh rủi ro, nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu ngân sách trong lĩnh vực hải quan, thưa ông?

Nhằm khắc phục hạn chế trong thực tiễn, thời gian qua, cơ quan Hải quan đã không ngừng cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính theo hướng hiện đại, công khai, minh bạch, giải quyết kịp thời vướng mắc phát sinh thuộc thẩm quyền liên quan đến thủ tục hải quan, chính sách thuế, công tác quản lý thuế, chế độ kế toán, hoàn thuế, miễn thuế, tháo gỡ khó khăn tạo điều kiện thuận lợi cho DN tham gia hoạt động XNK.

Việc thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp tạo thuận lợi thương mại nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, chống thất thu trong triển khai nhiệm vụ thu NSNN đã mang lại nhiều kết quả.

Trong đó, cơ quan Hải quan đã đẩy mạnh thực hiện hiện đại hóa công tác quản lý thu thuế điện tử và thông quan 24/7 bằng việc tích cực đẩy mạnh hợp tác với ngân hàng để thực hiện nộp thuế điện tử 24/7, thí điểm nộp thuế qua tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, đảm bảo cho người nộp thuế có thể nộp tiền thuế vào mọi lúc, mọi nơi, mọi phương tiện.

Đồng thời, cơ quan Hải quan cũng đã tham mưu cho Bộ Tài chính ban hành Danh mục hàng hoá XNK rủi ro về trị giá và Danh mục hàng hoá XNK rủi ro về phân loại và áp dụng mức thuế.

Việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung Danh mục quản lý rủi ro bảo đảm số lượng các dòng hàng, mức giá, mã số ngày càng sát thực tế hơn, tạo nguồn thông tin tin cậy để các địa phương làm cơ sở đánh dấu nghi vấn và đấu tranh với DN kê khai thấp trị giá, áp mã chưa đúng, góp phần tăng cường công tác quản lý mã giá có hiệu quả, kịp thời thu đúng, thu đủ cho NSNN.

Song song với đó, không ngừng áp dụng các chuẩn mực quốc tế, quy trình quản lý hải quan hiện đại nhằm tạo thuận lợi tối đa cho cộng đồng DN nhưng vẫn đảm bảo giám sát, quản lý chặt chẽ theo đúng quy định của pháp luật; nghiên cứu, đề xuất và triển khai các giải pháp tăng thu, chống thất thu NSNN; chủ động đánh giá tác động của các cam kết hội nhập quốc tế đến thu NSNN.

Cơ quan Hải quan thường xuyên tuyên truyền chính sách pháp luật và khuyến khích DN tự nguyện tuân thủ pháp luật hải quan trong quá trình làm thủ tục hải quan, đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và hiệu quả.

Xin cảm ơn ông!