Việc quản lý nợ công đã bảo đảm nguồn trả nợ nước ngoài và nợ trong nước.

Khuôn khổ pháp lý về quản lý nợ

Theànthiệnluậtđểquảnlýnợcôngchặtchẽhơbòngawapo số liệu thống kê, giai đoạn 2011 - 2015, tổng trị giá ký kết các hiệp định vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài đạt gần 28 tỷ USD và đã giải ngân đạt gần 27 tỷ USD. Chính phủ đã tổ chức huy động vốn trong nước cho ngân sách và đầu tư phát triển với tổng khối lượng phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) đạt hơn 927 nghìn tỷ đồng (tốc độ tăng bình quân 34%/năm). Bảo lãnh cho các doanh nghiệp, ngân hàng chính sách huy động vốn vay trong và ngoài nước với tổng trị giá lên tới 489 nghìn tỷ đồng. Tổng trị giá vay nợ của chính quyền địa phương đạt trên 104 nghìn tỷ đồng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của các địa phương.

Theo Bộ Tài chính, 6 năm qua, việc quản lý nợ công, gồm nợ chính phủ, nợ được Chính phủ bảo lãnh và nợ của chính quyền địa phương được thực hiện một cách chặt chẽ, đảm bảo trong phạm vi chỉ tiêu an toàn được Quốc hội phê duyệt.

Bên cạnh đó, việc quản lý nợ công đã bảo đảm nguồn trả nợ nước ngoài và nợ trong nước, không làm ảnh hưởng đến uy tín của Chính phủ Việt Nam với các nhà tài trợ cũng như với thị trường tài chính quốc tế; củng cố lòng tin của nhà đầu tư tại thị trường vốn trong nước đối với TPCP. Trong điều kiện kinh tế vĩ mô ổn định, một số năm gần đây đã phát hành các loại TPCP với kỳ hạn dài hơn, lãi suất thấp hơn để đảo nợ, góp phần làm giảm áp lực trả nợ trong ngắn hạn và giảm chi phí vay vốn.

Việc công khai về nợ công đã bước đầu đi vào nề nếp và phát huy được tác dụng; từng bước thực hiện cung cấp thông tin về nợ công thông qua phát hành bản tin nợ công; cung cấp thông tin về kế hoạch huy động vốn trong nước cho các nhà đầu tư; công khai thông tin về phát hành TPCP trong nước, trái phiếu được chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương thông qua đăng ký, niêm yết lưu ký trên thị trường chứng khoán; kịp thời thực hiện báo cáo về huy động, sử dụng nợ công theo luật định...

Nhiều điểm cần hoàn thiện

Theo Bộ Tài chính, thực tiễn triển khai thực hiện luật cho thấy còn một số ý kiến khác nhau liên quan đến phạm vi nợ công cần phải được thống nhất: Đối với nợ chính phủ, các khoản phát sinh trong quá trình điều hành NSNN có thuộc phạm vi nợ chính phủ hay không? Hay việc cần cân nhắc chỉ giới hạn trong phạm vi các nghĩa vụ nợ được bảo lãnh mà Chính phủ trực tiếp phải trả nợ. Cần làm rõ mối quan hệ giữa trung ương và địa phương đối với các khoản Chính phủ vay về cho vay lại. Tương tự, cũng cần có thống nhất về quan điểm nợ của doanh nghiệp nhà nước có thuộc phạm vi nợ công hay không.

Cũng theo Bộ Tài chính, các chỉ tiêu an toàn về nợ, mục tiêu, định hướng huy động, sử dụng vốn vay và quản lý nợ công đã được quy định trong từng giai đoạn 5 năm, chương trình quản lý nợ công trung hạn và kế hoạch vay trả nợ hàng năm. Tuy nhiên, do được lồng ghép với với quy định về chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của các cơ quan liên quan nên còn phân tán và chưa được làm rõ. Đồng thời, các nghiệp vụ quản lý nợ công tuy đã được quy định trong luật song chưa được thể hiện đầy đủ.

Luật Quản lý nợ công có những quy định liên quan đến chính sách tài khóa. Ngược lại, Luật NSNN cũng có những quy định thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Quản lý nợ công. Mặt khác, vừa qua Quốc hội đã ban hành Luật NSNN năm 2015, trong đó có một số nội dung liên quan đến nợ công, nên cần phải điều chỉnh Luật Quản lý nợ công cho đồng bộ.

Điểm đáng lưu ý là chủ trương huy động, phân bổ và sử dụng vốn vay là khâu đầu tiên trong quy trình vay nợ. Luật Đầu tư công đang quy định về các nguồn vốn vay (công trái, TPCP, vay ODA, vay ưu đãi, tín dụng đầu tư phát triển, các khoản vay của ngân sách địa phương) thuộc phạm vi đầu tư công. Tuy nhiên, các quy định về chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, phân bổ sử dụng vốn vay, điều chỉnh tổng mức đầu tư bằng nguồn vốn vay quy định tại Luật Quản lý nợ công năm 2009 chưa gắn với các hạn mức trần nợ, xác định mức vay nợ phù hợp với khả năng trả nợ, dẫn đến việc kiểm soát an toàn nợ gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, việc lập và thực hiện kế hoạch đầu tư công còn tương đối độc lập với việc lập và thực hiện kế hoạch, chiến lược về nợ công, trong đó xác định nguồn vốn vay, chi phí vay là những yếu tố tác động lên tổng nhu cầu huy động, dư nợ và cơ cấu danh mục nợ công, đặc biệt là gây bị động trong khâu lập dự toán NSNN đối với vốn vay.

Các lĩnh vực, chương trình dự án được ưu tiên cho vay lại và cấp bảo lãnh cần được rà soát và điều chỉnh cho phù hợp với định hướng hiện nay. Đặc biệt là trong bối cảnh nguồn vốn ODA giảm dần và tiến tới không còn sau khi Việt Nam tốt nghiệp IDA.

Mặt khác, theo quy định của Luật Quản lý nợ công, Bộ Tài chính được giao giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về nợ công, song hiện nay công tác huy động vốn còn phân tán ở 3 đầu mối là: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính.

So với yêu cầu mới về quản lý nợ công, các vấn đề liên quan đến thông tin nợ công, thống kê, kế toán, kiểm toán, báo cáo nợ công cũng cần phải được hoàn thiện về mặt luật pháp.

Đức Minh