Một trong những mẫu xe Lexus. Ảnh minh họa

Với quy định này, hầu hết các DN đều “bó tay”, kể cả một số nhà NK chính hãng. Lý do là bởi việc có được “Giấy ủy quyền chính hãng” không hề dễ. Tuy nhiên, đến thời điểm TT 20 có hiệu lực (ngày 26-6-2011), Cty TNHH Thương mại XNK Hưng Long-địa chỉ số 18 Tô Hiến Thành-Hà Nội (Cty Hưng Long), lại có đủ “hồ sơ, giấy tờ” để được phép NK 46 chiếc Lexus vào Việt Nam.

Đủ điều kiện?

Tổng giám đốc Công ty Toyota Việt Nam, ông Tachibana khẳng định: Theo quy định của Lexus, Công ty Magussen’s Lexus Of Freemon chỉ được phép phân phối sản phẩm của Lexus tại thị trường Mỹ. Công ty này sẽ không bao giờ được phép phân phối tại các thị trường khác. Ngày 27-10-2011, Văn phòng đại diện Toyota Motor Corporation (TMC) tại Hà Nội, đại diện chính thức của TMC tại Việt Nam đã có văn bản gửi Tổng cục Hải quan cho biết: Hiện TMC không uỷ quyền/chỉ định bất kỳ thương nhân nào tại Việt Nam làm nhà NK, phân phối sản phẩm ô tô mang nhãn hiệu Lexus.

Ông Nguyễn Bá Học - Giám đốc Cty Hưng Long khẳng định: DN có đầy đủ giấy tờ theo quy định tại TT 20. Chính vì thế cơ quan Hải quan mới làm thủ tục thông quan lô hàng cho DN.

Cụ thể, DN đã cung cấp cho cơ quan Hải quan 2 bộ giấy tờ như sau:

Giấy chỉ định từ Elmore Toyota cho Công ty KA Leasing and Rental Corp được phân phối các sản phẩm của Toyota về Trung Quốc và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Giấy chỉ định từ Công ty KA Leasing and Rental Corp cho phép Công ty Hưng Long được phân phối các sản phẩm của Toyota từ Mỹ vào Việt Nam.

Giấy chỉ định từ Magussen’s Lexus Of Freemont cho Công ty KA Leasing and Rental Corp được phân phối mặt hàng Lexus về Trung Quốc, Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Giấy chỉ định từ Công ty KA Leasing and Rental Corp cho Cty Hưng Long được phân phối mặt hàng Lexus về từ Mỹ tại thị trường Việt Nam.

Cty Hưng Long khẳng định: Các Giấy chỉ định này được hợp pháp hóa lãnh sự tại Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Sanfrancisco-Hoa Kỳ theo đúng hướng dẫn của Bộ Công Thương.

Có thể nói, việc NK ô tô dưới 9 chỗ ngồi giai đoạn này được xem là “nhạy cảm”. Chính vì vậy, mặc dù một số lô hàng đã được thông quan, song Tổng cục Hải quan vẫn có văn bản trao đổi ý kiến với Bộ Công Thương về trường hợp NK ô tô của Cty Hưng Long.

Ngày 11-10, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên đã có văn bản (số 9518/BCT/XNK) gửi cơ quan Hải quan, cho biết: Căn cứ vào hồ sơ phía Hải quan cung cấp, Bộ Công Thương khẳng định Công ty KA Leasing and Rental Corp, là công ty ủy quyền phân phối cho Cty Hưng Long, không phải là nhà phân phối chính thức của hãng xe Lexus. Vì vậy, giấy ủy quyền mà Công ty Hưng Long nộp cho phía Hải quan chưa đáp ứng được quy định tại TT 20.

Theo Công ty Hưng Long, tính từ thời điểm TT 20 có hiệu lực, DN đã được thông quan là 46 xe. Số xe này DN đã bán hết. Hiện DN còn 16 xe chưa thông quan (đang bảo quản tại kho DN) và 6 xe chưa làm thủ tục hải quan (đang nằm trong container ngoài cảng).

Vì sao thông quan?

Trao đổi với chúng tôi, Phó Cục trưởng Cục Hải quan T.P HCM, ông Nguyễn Hữu Nghiệp cho biết: Trong bối cảnh một quy định mới với khá nhiều văn bản hướng dẫn (gồm: TT20, công văn 4640/BCT-XNK ngày 27-5-2011, công văn 5569/BCT-XNK ngày 22-6-2011), nội dung hướng dẫn lại không cụ thể, chưa rõ ràng, việc Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn KV 3 cho thông quan các lô hàng mà không báo cáo xin ý kiến cấp trên có phần chủ quan.

Tuy nhiên, ông Nghiệp cũng cho rằng, quy định trong TT 20 có nhiều cách diễn giải khác nhau nên Hải quan cửa khẩu thực sự khó khăn và lúng túng.

Chỉ với nội dung quy định về “Giấy uỷ quyền NK”, nhưng Bộ Công Thương liên tiếp có tới ba văn bản hướng dẫn các cơ quan chức năng thực hiện. Chính những văn bản “hướng dẫn” khá lòng vòng và phức tạp này dẫn đến những cách hiểu khác nhau trong quá trình thực hiện TT 20.

Với cách hiểu của mình, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn KV 3 đã chấp nhận Giấy ủy quyền của hai đại lý nước ngoài có quyền phân phối hàng hóa nhãn hiệu Toyota và Lexus là Elmore Toyota và Magussen’s Lexus Of Freemont.

Tại thời điểm DN làm thủ tục NK, Bộ Công Thương chưa ban hành Công văn số 8826/BTC-XNK giải thích rõ hơn “Những trường hợp chính hãng sản xuất không trực tiếp ủy quyền”. Hải quan TP.HCM cũng cho rằng việc yêu cầu Nhà phân phối hoặc Đại lý chính hãng sản xuất hoặc hãng sở hữu hợp pháp phải chứng minh và xuất trình “Xác nhận của chính hãng sản xuất và hãng sở hữu hợp pháp uỷ quyền hoặc chỉ định cho nhà phân phối sản phẩm tại khu vực trong đó có Việt Nam” cần phải xem xét thêm vì khó thực hiện.

Cũng cần nói rõ thêm rằng, ô tô NK dưới 9 chỗ ngồi là hàng hóa phải có giấy phép NK (tự động) của Bộ Công Thương. Theo đó, các lô hàng NK của Cty Hưng Long khi mở tờ khai hải quan, DN phải xuất trình với cơ quan Hải quan Giấy phép NK tự động do Bộ Công Thương cấp. Để được cấp giấy phép này, thương nhân phải gửi tới Bộ Công Thương bộ hồ sơ gồm: Hợp đồng NK, hoá đơn thương mại, L/C hoặc chứng từ xác nhận thanh toán qua ngân hàng, chứng từ vận tải của lô hàng…

Tại thời điểm NK, các lô hàng của Cty Hưng Long đều có giấy phép NK của Bộ Công Thương. Đây chính là một trong những căn cứ khiến cơ quan Hải quan cho thông quan lô hàng.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương lại cho rằng, việc cấp phép NK tự động được tiến hành “qua mạng” nên cơ quan này không có điều kiện kiểm tra hồ sơ NK của lô hàng. Việc kiểm tra thực tế hồ sơ NK thuộc trách nhiệm của cơ quan Hải quan. Mặc dù vậy, ngày 31-10-2011, Bộ Công Thương cũng đã ra văn bản 10036/BCT-XNK thông báo với Cty Hưng Long về việc “tạm thời” chưa xác nhận đăng kí NK theo chế độ cấp phép tự động cho DN.

Để tránh có nhiều cách hiểu và vận dụng TT20 như vừa qua, Cục Hải quan TP. HCM có kiến nghị: “giấy phép tự động” của Bộ Công Thương cấp cho thương nhân theo Thông tư số 24/2010/TT-BCT và ý kiến xác nhận về tính hợp pháp, hợp lệ của Bộ Công Thương về “Giấy ủy quyền, giấy chỉ định của chính hãng sản xuất” theo quy định tại TT 20, sẽ là cơ sở để Hải quan cửa khẩu làm thủ tục khai báo và thông quan theo quy định.

Một điểm nữa cũng đang làm “khó” cơ quan Hải quan, đó là theo quy định thì những loại giấy tờ nêu trong các văn bản hướng dẫn của Bộ Công Thương đều phải được lập và xác nhận tại nước ngoài. Cụ thể TT20 quy định việc hợp pháp hóa tại Lãnh sự Việt Nam tại nước ngoài, nhưng thực tế Lãnh sự Việt Nam tại các nước XK chỉ xác thực được chữ kí và con dấu là thật của các cơ quan chức năng nước sở tại chứ không có ý kiến gì về giấy ủy quyền, giấy chỉ định...

Cũng theo Hải quan T.P HCM, việc kiểm tra những giấy tờ theo quy định tại TT 20 và các văn bản hướng dẫn của Bộ Công Thương được xem là khá phức tạp vì những chứng từ này đều do nước ngoài lập và xác nhận.

Xử lý ra sao?

TT 20 của Bộ Công Thương ra đời với mục đích “chặn” nguồn ô tô NK không chính hãng vào Việt Nam, góp phần giảm nhập siêu. Việc DN vẫn “tranh thủ” NK hàng hóa cho thấy các văn bản quy định và hướng dẫn của cơ quan quản lý vẫn chưa chặt chẽ, rõ ràng. Điều này dẫn tới quá trình thực hiện còn chưa thống nhất, bản thân DN hoặc chưa hiểu rõ (hoặc cố tình hiểu không đúng), đã NK hàng hóa khi không đủ điều kiện được phép NK.

Điều quan trọng hiện nay là vụ việc sẽ được xử lý thế nào? Theo quy định, nếu lô hàng hơn 46 xe mà Cty Hưng Long nhập về không đáp ứng các quy định được phép NK, cơ quan Hải quan sẽ yêu cầu tái xuất hoặc thu hồi xe đã bán ra thị trường.

Tuy nhiên xử lý theo hướng nào cũng “khó” bởi trị giá lô hàng NK lớn, phần lớn hàng hóa DN đã đem bán. Việc thu hồi xe không đơn giản, quan trọng hơn nếu thu hồi sẽ đẩy DN đến chỗ phá sản. Nhiều ý kiến cho rằng hướng xử lý như vậy có vẻ “nặng”, bởi ngoài việc hồ sơ giấy tờ chưa đủ điều kiện NK, DN đã nộp đủ thuế, chấp hành đúng các quy định khác về NK hàng hóa.

Nhưng nếu không xử lý nghiêm sẽ tạo tiền lệ xấu cho các DN khác tìm cách “lách” để NK.

Hiện Tổng cục Hải quan đang tiến hành điều tra, xác minh chính xác số lượng xe đã thông quan, xe đang chờ làm thủ tục, xe đã tiêu thụ để báo cáo cấp trên xin hướng xử lý.

Nguyễn Hà